یک‌شنبه 5 آذر 1387 - 58 : 17

نویسنده : محمد ملک آبادی

کد خبر : 251

974 بازدید

  پورتال چيست؟

 کاربران گرامی درخصوص نام پورتال انتقادات فراوانی داشتند لذا در جواب انتقادات کابران گرامی با کمک از سایت مرکزتحقیقات وفناوری اتوماسیون صنعتی ایران کمک گرفته شده است تا منبع موثق باشد.
نام پورتال ها را زياد شنيده ايم، اما شايد براي برخي از ما اين سئوال پيش آمده باشد كه واقعا يك پورتال چيست؟ چه ويژگيها و خصوصياتي دارد؟ و چه تفاوتي با يك وب سايت دارد؟ ترجمه كلمه Portal  به فارسي در فرهنگهاي لغت "دريچه"، "درگاه" و "مدخل" ذكر شده اما كلمه پورتال در تكنولوژي اطلاعات معني متفاوتي دارد. اگر بخواهيم ساده بگوييم، پورتال صفحه وب واسطي است كه امكان دسترسي آسان را به هر چيزي كه كاربر ، براي انجام وظيفه يا خواسته اش نياز دارد – بدون توجه به اينكه محل فيزيكي آن كجاست، فراهم مي كند. به بيان ديگر پورتال "درگاهي" است به دنيايي مجازي كه كاربر مي تواند از طريق امكانات فراهم شده در آن، تمامي نيازهاي خود را براورده كند. نيازهايي مانند جستجو و يا خريد(مثلا يك كتاب)، دسترسي به حساب بانكي، افزايش و كاهش اعتبار يك حساب اعتباري و يا به روز رساني اطلاعات سخت افزاري از محل كار، پورتال همه چيز را از طريق درگاهي واحد براي كاربر خود فراهم مي سازد.
 
ويژگيهاي اصلي يك پورتال عبارت اند از:
تجمع اطلاعات    
هدف دار بودن اطلاعات
دردسترس بودن اطلاعات
دريچه ورود منحصر به فرد
 
يك پورتال نيز مانند يك كامپيوتر خانگي، اطلاعات و خدمات گوناگوني را در يك صفحه وب واحد و به صورتي سازگار و خوش تركيب در دسترس مي گذارد. گاهي به اين صفحه web top هم گفته مي شود.  پورتال مي تواند نقطه شروع يا صفحه اوليه مشخصي داشته باشد كه كاربران در زمان اتصال به وب آن را مشاهده كنند. اگر چه بر خلاف صفحه كامپيوتر، پورتال مي تواند از طريق مجموعه وسيع دستگاههايي كه قابليت اتصال به وب در آنها پيش بيني شده (از جمله تلفن هاي موبايل) مورد استفاده قرار گيرد.
 
هر چند شباهت ظاهري فراواني ميان يك وب سايت و يك پورتال وجود دارد به گونه اي كه در نگاه اول تفاوت محسوسي ميان آن دو مشاهده نمي شود اما اين دو كاملا از يكديگر متفاوت اند.سوال اينجاست كه به طور مشخص تفاوت  آن دو در چيست؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت ويژگيهاي زير در يك پورتال آن را از يك وب سايت متمايز مي كند:
 
درگاه ورود منفردي كه از طريق آن مي توان به مجموعه منابع مرتبط با پورتال دست يافت.
نمايش هدفدار اطلاعات با استفاده از تجربيات كاربر.
دسترسي تقسيم بندي شده به انواع داده و اطلاعات گروه بندي شده.
در اختيار گذاشتن امكان ارتباط و همكاري ميان تمامي كاربران و استفاده كنندگان پورتال.
امكان پيوستن به نرم افزارها و سيستم هاي نرم افزاري كه گردش كاري مشخص و تعريف شده اي دارند.
 
تاريخچه خلاصه پورتال
 
اگر در دنياي كامپيوتر به عقب بازگرديم، زماني را خواهيم يافت كه در آن سيستم هاي نرم افزاري به گونه اي متحول شدند كه ديگر لازم نبود براي كار با يك برنامه، برنامه هاي ديگر بسته شوند، يعني مي توانستيم همزمان از چند برنامه كاربردي استفاده كنيم بدون آنكه با مشكلي مواجه شويم.امكاني كه قبل از آن وجود نداشت. تاريخچه پورتال ها از همان زمان آغاز شد و نسلهاي تكامل يافته آنها يكي پس از ديگري پا به عرصه دنياي اطلاعات گذاشتند. 
 
نسل اول پورتال ها :
اولين پورتال ها، كه از آنها تحت عنوان نسل اول نام برده مي شود، بر فراهم نمودن محتويات ايستا، مستندات و همچنين خوراكهاي اطلاعاتي زنده در صفحات وب مبتني بودند. مثالهاي نمونه اين نسل سايت هاي yahoo يا Excite  است. اين پورتالها در محيطي به هم پيوسته، اهداف مشابهي را دنبال كرده و صفحه واسط مشخص و منحصر به فردي را براي دستيابي به مجموعه اطلاعات توزيع شده در سراسر شركت يا سازمان خود، در اختيار كاربر مي گذاشتند. اين اطلاعات معمولا شامل اخبار شركت، شرايط و فرم هاي استخدام، اطلاعاتي مربوط به كاركنان و چگونگي ارتباط با آنها، مستندات رسمي و سياست هاي اعلام شده شركت و همچنين لينك هاي ارتباطي مفيد بود.
 
نسل دوم پورتال ها :
نسل دوم پورتال ها بر اطلاعات مشخص تر و نرم افزارها متمركز بودند. در اساس شباهت زيادي به خصوص در زمينه فراهم آوردن اطلاعات با نسل اول داشتند با اين همه تفاوت مهمي نيز وجود داشت: اين پورتالهاي امكان همكاري كاربران را در محيطي به هم پيوسته فراهم مي كردند و همين امكان، نقطه تمايز آنها با نسل پيشين محسوب مي شد.
 
پورتال هاي نسل دوم قابليت همكاري متقابل را در ادارات مجازي براي تيم هاي كاري و به منظور انجام وظايفشان فراهم مي ساختند. نسل دوم پورتال ها سرويس هاي متعددي داشتند كه از جمله آنها مي توان به سرويس هاي مديريت محتوي ( سازمان دهي و مديريت اطلاعات مرتبط ) و سرويس هاي همكاري (كه به كاربران امكان مي داد با يكديگر گپ زده و براي يكديگر ايميل فرستاده و قرار ملاقات تنظيم كنند) اشاره كرد. در اين پورتال ها قابليت تعريف گروه هاي كاربري نيزفراهم آمده بود. به بيان ديگر اين پورتال ها سازو كار همكاري داخلي را در يك سازمان فراهم مي ساختند.
 
نسل سوم پورتال ها :
نسل سوم با هدف ايجاد فضاي مجازي تجارت الكترونيك (E-Business ) بوجود آمد. پورتال هاي نسل سوم به عنوان واسط ارتباطي كارمندان، تهيه كنندگان، توليد كنندگان و مشتريان قلمداد مي شوند. ويژگي فوق العاده اين پورتالها امكان مرتبط شدن نرم افزارهاي مستقر در سرورهاي مختلف است. به بيان ديگر، اين پورتال ها نقطه  به هم پيوستن محتويات و برنامه هاي كاربردي مستقر در سرورهاي مختلف بطور همزمان و با استفاده از همكاري سرويسهاي خدماتي آنان اند. به علاوه امكان دسترسي به محتويات و امكانات سيستمهاي مختلف را از طريق ابزارها و تجهيزات متنوع، بسته به نياز كاربر امكان پذير مي كنند. اين گروه پورتال ها مجموعه قابل توجه و ارزشمندي از اطلاعات، مستندات، امكانات و قابليتهاي نرم افزارهاي مرتبط را از طريق درگاه واحدي براي كاربر فراهم مي كنند.
 
به علاوه، اين پورتالها به صورتي خودكار و بر اساس نقش كاربران هدفمند شده و ويژگيهايي خاص آنها مي يابند. به بيان ديگر، نحوه نمايش، محتوي و امكانات در دسترس، بسته به نقش تعريف شده براي كاربر به گونه اي منحصر به فرد و خاص وي در اختيار او قرار مي گيرد. كليد توسعه آينده اين نسل از پورتال ها،ايجاد چهارچوب هاي كاري باز ( از قبل تعريف نشده ) براي سرويس هاي عمومي خواهد بود.
 
انواع پورتال ها
 
يك سازمان مجموعه متنوعي از كاربران دارد كه از جمله آنها مي توان به مشتريان، شركا، كارمندان  اشاره كرد. همه اين كاربران علاقه مندند از اطلاعات و خدمات آن سازمان استفاده كنند. كاملا آشكار است كه هر كدام از آنها نيازهاي خاص و اغلب متفاوتي دارد. براي پاسخگويي به اين تنوع، انواع مختلف پورتال ايجاد شده و مورد استفاده قرار مي گيرد. به طور كلي بر حسب چگونگي پاسخگويي به نيازهاي كاربران، پورتال ها را مي توان در چهار گروه زير دسته بندي كرد:
 
Business to Customer Portal (B2C)
 
اين نوع از پورتال با سيستمهاي CRM [1] مرتبط بوده و دسترسي مستقيم مصرف كننده را به مجموعه وسيعي از اطلاعات و خدمات فراهم مي كند – براي مثال، اطلاعاتي مانند "راهنماي استفاده از محصولات" و "وضعيت سفارش مشتري " در خريد هاي خود  و همچنين امكانات ارتباطي كاربر با بخش پشتيباني مشتريان در اين پورتال ها پيش بيني مي شود. مانند هر پورتال ديگري، يك پورتال B2C معمولا در قد و قواره اي ارائه مي شود كه نيازهاي مشتريان خود را پاسخ دهد.
 
Business to Business Portal (B2B)
نوع ديگر پورتال در زنجيره مديريت منابع شكل مي يابد[2]. در اين نوع پورتال اطلاعات لازم براي توليد كنندگان،تهيه كنندگان، نمايندگي ها و همچنين توزيع كنندگان، به گونه اي مناسب و دسته بندي شده جمع آوري و در اختيار آنان قرار مي گيرد. نمونه عمومي پورتال B2B - براي مثال، يك شريك تجاري را قادر مي كند تا به بخشهايي از اطلاعات و امكانات مانند سفارش خريد و صدور فاكتور دسترسي داشته و از امكانات اين بخشها استفاده كند. به هم پيوستن برنامه هاي كاربردي يكي از پيشنيازهاي لازم براي يكپارچه سازي محيط هاي تجاري در بستري واحد و ايجاد محيط مجازي لازم براي كسب و كار است. محيطي كه در آن امكان تهيه كالا يا خدمات، صدور صورت حساب خريد و فروش، دسترسي به اطلاعات توليد و ديگر امكانات مرتبط با نيازها فراهم مي ايد.
 
B2E
 
اين پورتال ها كه اغلب با عنوان پورتال هاي اينترانتي شناخته مي شوند معمولا به منظور تجميع، انتشار و به اشتراك گذاري اطلاعات و خدمات به پرسنل يك سازمان ايجاد مي شوند. B2E ها به دو دسته اصلي تقسيم مي شوند:
 
·         پورتالهاي كاركنان كه امكان دسترسي به محتويات به هم پيوسته اي مانند اخبار شركت، اطلاعات سخت افزاري و نرم افزاري، موتور جستجو و منابع فني و گزارشها را در اختيار مي گذارد. اطلاعات اين نوع پورتال معمولا در دسترس همه كاركنان يك سازمان قرار مي گيرد. اين پورتال كاركنان و شاغلين يك سازمان را قادر مي كند تا از طريق گپ و گروههاي گفتگو با يكديگر در تماس بوده و با يكديگر همكاري كنند. عموما، اين پورتال ها امكاناتي نظير ثبت نام در يك كلاس و يا يك اردو را نيز در اختيار كاربر خود قرار مي دهند. به علاوه كاربران اين پورتال معمولا مي توانند اطلاعات شخصي خود مانند نام و كلمه عبور را تغيير دهند.
 
·         Knowledge worker portal كه با يك يا مجموعه اهداف مشخص مثلا فروش يك محصول ايجاد مي گردد. اين پورتال ها مجموعه اي از محتويات را به منظور پشتيباني از فرآيند يا فرآيندهاي مشخصي در اختيار مي گذارند. براي مثال يك برنامه تكنسين خودكار ممكن است نيازمند منابعي از برنامه هاي كاربردي ديگر مثلا برنامه هاي تعمير و نگهداري باشد تا بتواند اطلاعات لازم در زمينه تاريخچه بازبيني و تعمير، زمان بندي تجهيز و يا قطعات و لوازم مورد نياز براي تعمير آن را كسب كند.
 
پورتال هاي عمومي ( Mega Or Public Portal )
 
اين پورتال ها با عنوان پورتال هاي اينترنتي شناخته مي شوند و مهمترين ويژگي آنها فراواني مخاطبانشان است. اين نوع از پورتال ها نيز در دو گروه دسته بندي مي شوند:
 
·         پورتال هاي عمومي كه تمامي كاربران اينترنت را مخاطب قرار مي دهند (براي مثال Yahoo ، Excite، Google و مانند آن)
·         پورتال هاي خاص ( صنعتي، بازرگاني، خدماتي ) كه به آنها پورتال هاي عمودي نيز گفته شده و مخاطبان محدود و مشخصي دارند ( مانند پورتال هاي بانكها، سازمانهاي دولتي، وزارتخانه ها و ... )
 
بايد توجه داشت كه يك پورتال مي تواند از پيوند انواع پورتال هاي ديگر ايجاد شود. به علاوه همانطور كه يك سازمان كاربران متنوعي دارد، مي تواند ( و گاهي نيز لازم است ) كه پورتال هاي مختلفي براي پشتيباني از نيازهاي آنان داشته باشد.
 
جنبه هاي كاركردي يك پورتال
 
اگر چه پورتال ها در انواع و اندازه هاي متنوعي ساخته مي شوند اما ويژگيهاي محدود و مشخصي هسته اصلي آنها شناخته مي شود:
 
v      هر پورتال اطلاعات و خدمات را يكجا و در يك محل جمع آوري مي كند.
v      هر پورتال مي تواند در اندازه لازم براي شخص و يا گروه سازمان درايد.
v      هر پورتال در هر زمان و از هر مكاني قابل دسترس است.
 
 
يك پورتال مجموعه اطلاعات و خدمات را يكجا و در يك محل جمع آوري مي كند
 
هدف اصلي فراهم آوردن امكان دسترسي آسان به هرچيزي ( اطلاعات و خدمات ) است كه يك كاربر براي انجام وظايف و مسئوليتهايش به آن احتياج دارد، صرف نظر از اينكه منبع آن كجا باشد.
 
اطلاعاتي كه يك پورتال فراهم مي كند
 
v       داده هاي ساخت يافته. داده هايي كه به صورتي سازمان يافته اند كه امكان جستجوي آسان آنها وجود داشته باشد ( اغلب به صورت سلسله مراتب و بر اساس كلمات كليدي). فهرست الفبايي كتابهاي يك كتابخانه مثال خوبي از داده هاي ساخت يافته است. داده هاي ساخت يافته اغلب شامل، گزارشها، تحليلها، پرس و جوهاي مشخص و ديگر انواع دانش مرتبط با كسب و كار است.
 
v      داده هاي بدو ن ساختار، كه جستجو در آنها معمولا دشوار بوده و خارج از يك بانك اطلاعاتي قرار دارند. از اين نوع داده مي توان متن ها، صوت، تصوير و يا گرافيك و اشكالي مانند مستندات Office ، memos ، ايميل، قرارهاي ملاقات را مثال زد.
 
v      اطلاعات خاص [3]،كه شامل محتويات قابل خريد و فروش ( مثل انواع اخبار، گزارشها، اطلاعات مربوط به سهام، كاريكاتورها و محتويات بي اهميت) بوده و مخصوصا به منظور استفاده در فرايندهاي توليدي ديگر تهيه و در اختيار قرار مي گيرند.
 
خدماتي كه به وسيله يك پورتال فراهم مي شود
 
·         همكاري، (با عنوان خدمات ارتباطي نيز شناخته مي شود ) و به كاربران اجازه مي دهد تا با يكديگر گپ بزنند، در بحثهاي گروهي مشاركت داشته باشند، مطالب خود را در اختيار ديگران قرار دهند و...
 
·         مديريت محتوي كه انواع جستجو ها، رهگيريها را مديريت كرده و همچنين قابليتهاي خاصي را به منظور استخراج داده ها در اختيار مي گذارد.
 
·         خدمات شخصي (با عنوان خدمات تراكنشي نيز نام برده مي شود ) كه كاربران را قادر مي سازد تا با ديگر سيستمها ( مثلا سيستمهاي فروشنده و يا نماينده يك محصول ) مستقيم و بدون واسطه مرتبط باشند. معمولا اين قابليت به كاربر امكان مي دهد تا براي مثال فعاليتهاي زير را انجام دهد:
 
-          محصولات يك سازمان را خريداري كند
-          ملاقاتهاي خود را زمان بندي كند
-          حساب خود را مشاهده يا تراز كند
-          در كلاس مورد علاقه خود ثبت نام كند
 
 
هر پورتال مي تواند در اندازه لازم براي شخص و يا گروه سازمان درايد.
 
يكي از ويژگيهاي جالب يك پورتال شكل و عملكرد متفاوت آن براي اشخاص مختلف است. يكي از روشهايي كه به اين منظور استفاده مي شود، متناسب سازي و تغيير شكل و قابليتهاي پورتال بر حسب خواسته ها يا تجارب شخص يا گروه استفاده كننده از آن است. به همين دليل است كه كاربران متفاوت شكل متفاوتي از يك پورتال مشاهده كرده و اطلاعات و خدمات متفاوتي در اختيار ايشان قرار مي گيرد: 
 
امكان تغيير بر حسب خواسته ها بر حسب تجارب شخص يا گروه عموما personalize ناميده مي شود و به اين معني است كه در پورتال امكان انتخاب نحوه نمايش محتوي پيش بيني شده است. اغلب اين انتخاب بصورت خودكار و بر اساس نقش كاربر (مثلا پست سازماني وي) انجام مي شود. براي مثال وقتي كارمند فروش به سيستم وارد مي شود، به صورت خودكار فهرستي از جديدترين محصولات براي وي به نمايش در مي آيد. با اين همه در بعضي از پورتال ها انتخاب محتوي نمايش داده شده به كاربر محول مي شود تا در زمان ورود به پورتال خود آن را انتخاب كند.
 
تغيير و Customize شدن يك پورتال شامل انتخاب چگونگي شكل ظاهري آن (مثلا رنگ و چيدمان صفحه)،مدل مرورگر و محل نمايش محتويات روي صفحه است. يك پورتال مي تواند حتي برچسب و عنوان تجاري مشخصي داشته و ظاهر متفاوتي را براي انواع كاربرانش به نمايش گذارد.
 
 
اين دو ويژگي به پورتال امكان مي دهد تا مجموعه مشخص و تعريف شده اي از كاربران (مثلا مشتريان، شركا و يا كاركنان) را هدف قرار دهد. بعضي از پورتال ها حتي مي توانند براي هر كاربر مشخص، شكل و شمايل متفاوتي از خود نشان دهند.
 
يك پورتال در هر زمان و از هرمكاني هميشه در دسترس است
 
از آنجا كه پورتال ها براي استفاده در محيط وب ساخته مي شوند، در هر زمان و از هر مكاني با استفاده از يك مرورگر استاندارد وب در دسترس اند. انواع تجهيزات مبتني بر وب نيز از جمله تلفنهاي موبايل، دسترسي به پورتال ها را به غايت آسان و مفيد كرده اند. 
 لینک منبغ http://www.autoir.com/page.php?id=274

--------------------------------------------------------------------------------

[1]Customer Relationship Management
[2]Supply Chain Management
[3] Syndicate content
 
نويسنده : حميد مشرف
برگرفته از سايت : همكاران سيستم