به گزارش پورتال خبري كاشان به نقل از فراهان خبر، میرزا تقیخان امیرکبیر به عنوان یکی از مشهورترین رجال مشرق زمین و از جمله زمامداران ایران است که در مدت کوتاه صدارت، در مسمومترین فضای حکومت وابسته به غرب قاجار، کمر همت بسته و ایران را در مسیر پیشرفت قرار داد.
امیرکبیر با ساماندهی اقتصادی که از جمله راههای رفع عقبماندگی اقتصاد ایران به شمار میرود، توانست اقتصاد کشور را رونقی دوباره بدهد و برای رفع این عقبماندگیها، سه عامل انتقال علم و تکنولوژی از خارج، حمایت از تولیدات داخلی و اعمال محدودیت برای واردات کالاهای مصرفی را مطرح کرد.
امیرکبیر با مشاهده اوضاع نابسامان اقتصادی، مصمم شد تا به ایرانی که همه نقاط آن را ناآرامی، رشوهخواری، فساد و زورگویی عوامل دولتی گرفته و امور مملکت از هم گسیخته بود، سر و سامان ببخشد.
میرزا تقیخان در مدت ۳۹ ماه صدارت خویش لحظهای را تلف نکرد و پیوسته در اموری که به صلاح مردم این مرز و بوم بود، تلاش میکرد.
سیاست امیرکبیر بر پایه توسعه صنعت و پیشرفت کشاورزی
سیاست کلی امیرکبیر بر پایه توسعه صنعت و پیشرفت کشاورزی استوار بود، میرزا تقیخان بیشتر سعی میکرد تا حد ممکن از میزان واردات کم کرده و تولیدات ایرانی را صادر کند.
در عصر این امیر، کشاورزی ایران عقب افتاده بود و به کلی از صنعت جدید بیبهره بود، برای تهیه مایحتاج عمومی بایستی طلا را به خارج میفروختند و جای آن شکر، چینی، بلور، پارچه، فلزات مختلف و سایر اجناسی که عامه مردم به آن نیازمند بودند، از تجار خارجی خریداری میشد.
بهرهبردای از معادن ایران یکی از اقدامات سودمند امیرکبیر
امیرکبیر به فکر بهرهبرداری از معادن ایران بود که در زمان فتحعلیشاه، اقدامات اندکی در راستای این هدف انجام شده بود.
در زمان صدارت امیرکبیر، فرانسویها که سعی در جلب دوستی دولت ایران داشتند، سه دستگاه کوره ذوب فلزات به این دولت هدیه کردند که یک کوره برای جدا کردن سرب از نقره، کورهای برای آب کردن مس و کورهای هم برای گداختن سربی بود که از معادن استخراج میشد.
صدراعظم ایران این کورهها را به صنعتگران سپرد تا از معادن موجود در ایران، مواد اولیه مذکور را به دست آوردند و این بخشی از راهاندازی معادن و ابتدای استخراج فلزات قیمتی از سنگهای موجود در کشور بود. پابه پای راهاندازی معادن، کارخانه شکرریزی، پارچهبافی، چینی و بلورسازی، کاغذسازی، چدنپزی و فلزکاری تأسیس شد.
میرزا تقیخان برای ترقی در صنعت پارچهبافی و بهخصوص پارچه پشمی تصمیم گرفت چند دستگاه جدید همراه با چهار تُن پارچه پشمی از انگلستان وارد کند که به همین منظور قراردادی با انگلستان منعقد کرد تا همراه ماشین آلات پارچهبافی، مهندسان این حرفه نیز به ایران فرستاده شود و برای هر کدام از این مهندسان سالی یکصد لیره در نظر گرفته شد.
حتی امیر برای پیشبرد بهتر کارها دستور داد تا حقوق مدیر کارخانهها را یکصد و پنجاه لیره پرداخت کنند. البته با توجه به اینکه انگلیسیها در مورد راهاندازی معادن ایران با امیرکبیر دچار اختلافنظر بوده و کار بهرهبرداری از معادن را نیمهکاره رها کرده بودند، اما در مورد مذکور اقدامات لازم را انجام دادند.
پشتبانی اصولی امیرکبیر از صاحباننظران حوزه صنعت
راهاندازی بخشهای صنایع کوچک که بعدها توسعه یافت، یکی از ابتکارات این امیر توانمند بود. امیرکبیر به همین منظور شش تَن از صنعتکاران ایرانی را برای آموختن رشتههای گوناگون به روسیه فرستاد و دو تن دیگر را که جزء مهمترین حریربافان کاشان بودند، روانه عثمانی کرد تا نحوه کار با چرخ ابریشم را بیاموزند.
از جمله دیگر اقدامات امیر میتوان به ایجاد ساختمان کارخانه ریسمانسازی، چلوار بافی بین تهران و شمیران و بلورسازی و چینیسازی و احداث کارخانه تولید قند و شکر بود.
مهمترین اقدام امیر کبیر پشتیبانی اصولی از کسانی بود که در امور صنایع مختلف صاحب نظر و مهارت بودند، چنانچه خود آورده: «مکنون خاطر دولت آن است که عموم ارباب حرفه و صنعت در شغل و کسب خود ترقی داشته و هر یک از صنایع بدیعهای که به کار آید، احداث کنند، مورد نوازش و التفات واقع میشوند»
نویسنده صدرالتواریخ آورده است: «امیر در ترویج و تشویق اهل صنعت و حرفت زیاد از اندازه اصرار داشت و میگفت هر کس هنر بدیع و صنعت تازه بیاورد به او چیزی خواهم داد و به وعده خود نیز وفا میکرد».
در آن دوران اکثر مصنوعات ایرانی جان تازهای گرفتند، به گونهای که وقتی شال بافت ایران را در مجلس نزد خبرگان امور بردند، نتوانستند تشخیص دهند که شال ایران است یا کشمیر و یک طاقه شال کرمانی را به قیمت هفتاد تومان خریداری کردند و این همان شالی است که به شال امیر معروف شد.
از رونق روابط تجاری ایران تا ضبط کالاهای وارداتی بیکیفیت
دولت ایران برای رونق تجارت در سال ۱۲۶۷ در «نمونه خانه امتعه الممالک» که امروزه «نمایشگاه بینالمللی» است، شرکت کرد که حضور ایران در این نمایشگاه از مهمترین اقدامات امیرکبیر برای رونق تجارت بود.
از دیگر موارد مهم در زمان صدارت میرزا تقیخان بالا بردن کیفیت محصول بود، به عنوان مثال میزان تولید ابریشم صادراتی در سال ۱۲۶۷ به یک میلیون کیلوگرم رسید و در آن زمان که صادرات رونقی بیش از اندازه یافته بود، بعد از ابریشم، کالاهای صادراتی از جمله خشکبار، اسب، تنباکو و پنبه بود.
در زمان محمد شاه، بیشتر پارچههای ایران از انگلستان وارد میشد که با رونق بازار این محصول در کشورمان، انگلیسیها از کیفیت کالای خود کاستند تا اینکه در زمان امیرکبیر بازرگانان آذربایجانی علیه ورود منسوجات انگلیسی به پا خواسته و عریضهای به امیرکبیر نوشته و خواستار ضبط این اجناس بیکیفیت در ایران شدند.
این عریضه نشان میدهد که تجار و بازرگانان قدرت صدر اعظم را تا حدی میدانستند که در مقابل ورود کالاهای فاقد ارزش ایستادگی کرده و تا جایی پیش میرود که حتی با پشتیبانی مردم، اجناس تجار انگلیسی را ضبط میکند.
این موضوع نشان از علاقه مردم به رجالی است که ایمان و وفای به عهد را سرلوحه خود قرار داده اند.
مرور تاریخ صدارت امیرکبیر بیانگر این است که چگونه ملتی با رهبری مستقل و قوی، ترس و سرخوردگی را به غرور، ایمان و شجاعت تبدیل میکند. ایستادگی در برابر ظلم و پیشرفت کشور نیازی به هشت سال مسئولیت ندارد و با مرور تاریخ می توان دریافت که در مدت زمان کوتاه نیز می توان به این ملت خدمت کرد.