زنگ انديشگاه سلسله كرسي هاي آزادانديشي با عنوان چشم انداز هاي دانش در قرن 21: خروج از كالايي شدن يا تخصيص يا ترويج : با حضور دكتر ناصر فكوهي استاد انسان شناسي دانشگاه تهران در دانشگاه كاشان برگزار شد.

 

استاد انسان شناس دانشگاه تهران در اين نشست گزارشي از چشم انداز دانش ازقرن 19 تا 21 را ارائه كرد و گفت: مفهوم مدرنيته يعني بودن در اين لحظه و اينجا و در جهان كنوني بودن و با جهان بودن و دور از قافله نبودن است.

 

دكتر ناصر فكوهي با اشاره به تاريخ مدرنيته 100 سال اخير اظهار داشت:يكي از مشكلات مهم ايران در طول 100 سال گذشته اين بوده كه چطور دولت چند هزار ساله و باستاني تبديل به دولت ملي شود.

 

وي افزود: براي اكثر كشورهاي توسعه يافته مثل آمريكا ساخته شدن دولت آمريكا با ساخته شدن ملت آمريكا انطباق دارد و در دولت هاي اروپايي ، اول دولت هاي مطلقه و بعد دولت ملي بوجود مي آيد.

 

وي دولت ايران را قديمي ترين دولت موجود در جهان بيان كرد و گفت: دولتي نداريم به قدمت ايران كه به اين صورت مداوم باشد ومفهوم ايران مركزي با يك ساختار سياسي و در حدود سه هزار سال تدوام داشته باشد.

 

دكتر فكوهي با بيان اينكه داشتن يك تاريخ و ميراث و يك نقطه قدرت، هميشه يك نقطه ضعف نيز دارد كه بايد مديريت كرد افزود: گذار از يك دولت باستاني به دولت ملي كار بسيار سخت تري تا گذار از يك دولت صفر است.

 

استاد  انسان شناس دانشگاه تهران،ايران را يكي از ده نقطه جذاب جهان به لحاظ گردشگري بيان كرد و گفت: اگر بتوان زمينه گردشگري و موقعيت جغرافيايي ايران را مديريت كرد مي توانيم درآمدي بيش از درآمد نفت داشته باشيم.

 

وي افزود: ما چنين اميتازهايي  براي گذار داريم كه اگر خوب مديريت شود تبديل به امتياز و اگر خوب مديريت نشود تبدل به بار منفي مي شود.

 

دكتر فكوهي با بيان اينكه بايد نسبت به اين امتيازها، مديريت و چشم اندازها را ترسيم كنيم خاطر نشان كرد: چشم انداز علم  براي تمام مردم جهان به صورت دايناميك و پويا است وما چشم انداز عمومي براي تمام مردم جهان نداريم.

 

وي تاكيد كرد: براي چشم انداز علم در قرن 21، بايد همان علم را بتوانيم درك كنيم و برنامه ريزي درستي در اين زمينه داشته باشيم وعلمي كه ما از آن صحبت مي كنيم  بايد در خدمت نيازهايي كه ما داريم باشد.

 

وي خاطر نشان كرد: بايد مشخص كنيم از چه علمي و در چه شرايطي بايد استفاده كنيم كه در 10، 20 و 100سال آينده چه برنامه ريزي براي علم داشته باشيم و در چه جهتي حركت و در چه شرايطي موقعيت خود را قوي كنيم و مطالعات خود را انجام دهيم.

 

 وي چشم انداز علمي در كشورها را متفاوت دانست و افزود: اگر بخواهيم چشم انداز علم چيست بايد ابتدا كمي به گذشته برگرديم.

 

دكتر فكوهي مشخصه اصلي چشم اندازعلم در  قرن 19 را انقلاب صنعتي بيان كرد و گفت: يعني  گذار از سيستم كارگاهي به صنعتي يا صنعتي شدن يا دموكراتيزه و انبوه شدن توليد و انبوه شدن مصرف.

 

وي افزود: پيش از آن در قرن 19 ،حدود 90 درصد روستايي و10 درصد شهرنشين بودند ولي  در قرن 20 حدود 90 درصد شهرنشين و 10 درصد روستايي و سبك زندگي روستايي به شهرنشيني تبديل مي شود.

 

وي نكته ديگر در قرن 19 را انقلاب سياسي بيان كرد و گفت: دراين رويداد، مشروعيت ازدولت گرفته مي شود و چيزي به نام مردم بوجود مي آيد.

 

استاد فكوهي افزود: يكي از مشكلات ما در ايران اين است كه به مدل باستاني برمي گرديم و در دولت باستاني، مردم از دولت انتظار دارند كه كاري انجام دهد.

 

وي با بيان اينكه در دولت هاي ملي كه از دولت باستاني نشات گرفته، مشروعيت دولت ملي از پايين به بالا است خاطر نشان كرد: اگر قبلا مردم مطرح نبودند و حاشيه اي بودند امروز مركزيت دولت بوده ودولت بايد از مردم خود را تغذيه كند و مشروعيت بگيرد.

 

وي تاكيد كرد: يكي از بحرانها در چشم انداز سياسي اين است كه به دليل تغييرات فناورانه و دستاوردهاي علمي در اواخر قرن بيستم و قرن بيست و يك، بحراني به نام بحران مشروعيت سياسي شكل گرفته است.

 

استاد انسان شناسي دانشگاه تهران، با اشاره به اينكه امروزه به لحاظ تكنولوژيك امكان دارد كه نظر مردم را بخواهيم افزود :  چنين چيزي حدود 20 تا 50 سال پيش، دور از انتظار بود.

 

وي با بيان اينكه وقتي انقلاب هاي سياسي مي شود دولت ها دست روي دانشگاه ها مي گذارند خاطر نشان كرد: چشم انداز علم در  قرن 19 اين بود كه دولت هاي ملي ، دانشگاه ها را در اختيار خود دارند.

 

نایب رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران افزود: دانشگاه ها در آن زمان در اروپاي قرن 19 در اختيار كليسا هستند و افراد خود را در اين دانشگاه ها تربيت مي كنند.

 

وي  اظهار داشت: دولت ملي، علم را در اختيار خودش قرار مي دهد و با اين كار محتواي علم را تعريف مي كند و علم را بوجود مي آورد.

 

دكتر فكوهي با بيان اينكه پروژه هايي كه در قرن 19 اتفاق مي افتد مجموعه دانش بشري است افزود: از قرن 19 تا ابتداي قرن 21 علم كالا سياسي است و علم تقربيا به طور انحصاري از سيستم سياسي تبعيت مي كند كه در چه مواردي بايد تحقيق كرد و چه كسي بايد تحقيق كند.

 

 وي تاكيد كرد:علم قرن 19 به سمت سكولاريزه كردن سيستم شناخت مي رود و از لحاظ زبان نشناسي به طرف منطق مذهبي مي رود و سعي مي كند كه تعليمات ديني را در كنار سيستم آموزش حفظ كند.

 

وي گفت: مرحله بعدي مرحله جهاني شدن است و علم بايد ابزارهايي بسازد كه اين ابزارها در عين حال كه از مردم محافظت مي كنند بتوانند از علم ،سيستم هاي جديد و شهرها و جاده ها و مهندسي دموكراتيك بوجود آورند.

 

ايشان با ذكر اين نكته كه در انتهاي قرن بيستم متوسط سن زندگي 85 سال است گفت: در طول يك قرن اميد به زندگي افزايش مي يابد و اين حاصل علم پزشكي با ساخت داروها و علم غذا و تغذيه و كشاورزي اصلاح شده مي باشد.

 

دكتر فكوهي با بيان اينكه علم در خدمت اين است كه به ملت امكان زندگي بدهد اظهار داشت: اين علم به شكل متناقضي فقط در خدمت زندگي نيست بلكه در خدمت مرگ نيز هست و با ساخت ابزارهايي  مانند بمب ها و سلاح هاي پيشرفته تر كه اوجش در جنگ جهاني دوم است مي تواند علاوه بر اينكه بتواندهمديگر را بكشند  اثراتش تا چند نسل باقي بماند.

 

عضو هیئت مدیره و انجمن جامعه‌شناسی ایران افزود: قرن 20 چشم انداز علم را پرخاشجو مي كند، اگر در قرن 19 چشم انداز علمي كه به مردم آگاهي ميدهد و مردم را نسبت به محيط شناخت و هويت ملي مي دهد، در قرن بيستم، علم علاوه بر اين كارها، هر چه بيشتر پرخاشجو مي شود و علم را تبديل به ساختن سلاح هاي هرچه پيشرفته تر مي كند و به طرف سيستم هاي حمل سلاح، بمب افكن ها و سيستم هاي موشكي پيش مي برد.

 

وي خاطر نشان كرد: منطق مرگ در قرن بيستم جايگزين منطق زندگي و علم در قرن 19  مي شود يعني منطقي كه قدرت از طريق مرگ تثبيت مي شود.يعني اگر سلطه ما را نپذيريد خواهيد مرد.

 

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران با اشاره به اينكه قرن بيستم قرن خشونت آميز است كه مرگ به عنوان شاخصه اصلي قدرت خود را نشان مي دهد افزود: دراين قرن 300 ميليون نفر بر اساس خشونت هاي نظامي و سياسي كشته مي شوند و اين از خونين ترين قرن هاست.

 

دكتر فكوهي اظهار داشت: در قرن بيست  قدرت سياسي در حدي در سيستم علمي پيش مي رود كه كنترلش را از دست مي دهد  و برخورد نامتقارن شكل مي گيرد .به اين شكل كه امروز در هر كجاي دنيا هر كسي ممكن است به اين تصميم برسد كه خودش را منفجر كند و هر كه دراطرافش هست را بكشد.

 

استاد انسان شناسی دانشگاه تهران با بيان اينكه در برابر اين ساختار نمي شود با سيستم ساختاري ديگر مبارزه كرد افزود: اين سيستم پيچيده كه تشكيل شده از مجموعه قدرت هاي بزرگ ،سيستم هاي تروريسيت، مافياها و داعش كه شفافيت ندارند و با قدرت مالي گسترده اند بايد در مقابل تئوري مقاومت خرد را بكار ببريم.

 

وی در اختیار دادن علم در اختیار دانش بشری را مورد تاکید قرار داد و گفت: علم باید از زیر سلطه ساختارهای کلان خارج و در خدمت زندگی قرار گیرد.

استاد انسان شناسی دانشگاه تهران خاطر نشان کرد:  حرکت علمی باید از سیستم مرگ دور و به طرف سیستم زیستی حرکت کند.