قدرت را به قدرت سخت،قدرت نرم و قدرت هوشمند تقسیم کرده اند، در قدرت سخت مولفههایی همچون اقتصاد و امور نظامی وجود دارد. توانایی تولید داخلی، قدرت بازرگانی داخلی و خارجی،درآمدهای پایدار و به طور کلی ظرفیت و توان بالای اقتصادی یک کشور توانایی های نظامی و قدرت دفاعی«قدرت دفاعی و تجهیزات نظامی» آن نظامی و آمادگی نیروهای نظامی آن کشور. خصوصیت قدرت سخت، خشن بودن،آشکار بودن و هزینه بر بودن است.
در مقابل قدرت سخت،قدرت نرم قرار دارد که مولفههایی نظیر فرهنگ، سیاست خارجی،ارزش های سیاسی،حکمرانی خوب،مردم سالاری و دیپلماسی فعال و قوی از شاخصه های اصلی این نوع قدرت است.
قدرت هوشمند، ترکیبی از قدرت سخت و قدرت نرم است و البته بسیار مهمتر وفراگیر تر از آن ها. در قدرت هوشمند نقش اساسی و مخاطبان اصلی را دولتها ،نخبگان سیاسی و گروههای ذی نفوذ و نهادهای حکومتی دارند. به کارگیری هوشمندانه وعقلانی این نوع قدرت می تواند در عرصه داخلی و خارجی منافع زیادی را برای نظام سیاسی به همراه داشته باشد.
مولفههای قدرت هوشمند عبارتند از :
حمایت ومشارکت عمومی مردم وهم آهی آنان با نظام سیاسی. امنیت،رفاه و عدالت برای شهروندان ،عدم موفقیت دشمنان داخل و خارج کشور نسبت به نظام امروزه تلاش در جهت تقویت قدرت هوشمند توسط حاکمان وکارگزاران ،یک وظیفه اصلی به حساب می آید. در کشورهایی که با ایدئولوژی واندیشه های سیاسی غیر الهی اداره می شوند تلاش می شود تا از راه ایجاد و گسترش این مولفهها در ابعاد مادی آن ،رضایت وحمایت عمومی شهروندان را فرام آورند. قطعا در نظام های سیاسی مبتنی بر اندیشه اسلامی،الهی این امر جایگاه خاصی دارد.
جالب است بدانیم که بسیاری از این مولفههای ذکر شده برای قدرت هوشمند در سیره نظری و عملی حضرت علی علیه السلام در زمان حکومت ودر نهجالبلاغه آمده است. به عنوان مثال، امام (ع) در خطبه ۳۴ « عامل پایداری پیوند ملت ورهبر وعزت دین » را سامان یافتن امر حکومت ومردم در نظام سیاسی در پرتو تعیین حقوق و تکالیف برای هردو گروه می داند. حضرت در همان خطبه ، در مورد مولفه امنیت ،رفاه و عدالت معتقدند که
« حق مردم بر ایشان این است که از خیر خواهی شما دریغ نورزم و بیت المال را میان شما عادلانه تقسیم کنم وشما را آموزش دهم تا بیسواد و نادان نباشید وشما را تربیت کنم تا راه و رسم زندگی را بدانید. » این همان عدالت اقتصادی و آموزشی است که بخشی از عدالت مورد نیاز جامعه است که باید توسط حاکمان تامین شود.
علاوه بر این، حضرت در خطبه ۲۱۶ در مورد ناکامی دشمنان و مخالفان نظام سیاسی در مورد همکاری کارگزاران حکومت و مردم با یکدیگر می فرماید « روزگار اصلاح شود ومردم در تداوم حکومت امیدوار و دشمن در آرزوهایش مأیوس گردد.» الگو گرفتن ونصب العین قرار دادن شیوه های حکمرانی حضرت امیر علیه السلام در گفتار و کردار می تواند برای مسولین نظام سیاسی ایران علاوه بر حاکمیت مطلوب و اداره خوب، اقتصاد وعدالت و پیشرفت را در سایه اجرای قدرت هوشمندانه به ارمغان بیاورد ونتیجه بکارگیری این نوع قدرت، جلب اعتماد عمومی و گسترش سرمایه اجتماعی است که اساس آن به حمایت مردمی بر می گردد. موضوعی که امروزه متاسفانه در جامعه خلأ آن را به نوعی احساس می کنیم وممکن است عدم توجه به آن هزینه های گزاف برای نظام داشته باشد. آن هم نظامی که برخاسته از آموزههای دینی و مذهبی است و با فداکاری جوانان و مردم شریف آن برای رسیدن به آرمان های والای انسانی و اسلامی بدست آمده است. کارگزاران در هر سطح از مدیریت کشور باید مراقب این مهم و تقویت روز افزون قدرت هوشمند نظام باشند.
برگرفته مضمونی از نوشتار مولفه های قدرت در نهج البلاغه ،پژوهشنامه علوی، ۱۴۰۰