از مدتها قبل سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه در بیانیهای مشترک ثبت سازوکار پشتیبانی از مبادلات تجاری با ایران را اعلام کردند و بعد از ۹ ماه گفت وگوی ما با اروپا، پنجشنبه ۱۱ بهمن سال ۹۷ وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه مشترکی سازوکاری را موسوم به اینستکس اعلام کردند، سازوکار حمایت از تبادلات تجاری. اینستکس INSTEX مخفف Instrument in Support of Trade Exchange به معنای «ابزاری برای حمایت از تبادلات تجاری» است.
قبلا طرح پیشنهادی spv از سوی اتحادیه اورپا قرار بود با مشارکت اکثریت کشورهای اروپایی راه اندازی و اجرا شود و اینستکس محدود به تروئیکای اورپا است.
در این ساز و کار مبادلات با یورو انجام خواهد شد، اما نکته قابل تامل اینجا است که در این ساز و کار قرار نیست ایران پولی دریافت کند، بلکه نفت را به کشورهای اروپایی میدهد و در مقابل از آنها اقلام مورد نیاز خود را دریافت میکند.
از سوی دیگر گفته میشود اینستکس دو شعبه در ایران و اروپا خواهد داشت و قرار است به عنوان یک نهاد واسط برای تسویه حساب شرکتهای بدهکار و بستانکار در دو طرف عمل کند.
آنگونه که سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان اعلام کردهاند قرار است، آنان کار بیشتری روی جزئیات این طرح انجام دهند تا بتوانند شیوه کار شرکتهای اروپایی با ایران را تعریف کنند، از سوی دیگر اعلام کردهاند که این ساز و کار قرار است فعلاً فقط مراودات تجاری کالاهای اساسی شامل صادرات مواد غذایی و دارویی و تجهیزات پزشکی را از اروپا به ایران تسهیل کند.
از سوی دیگر هیچ تاریخ مشخصی را برای آغاز فعالیت این ساز و کار اعلام نکرده اند، اضافه بر این سایر کشورهای اروپایی به هر دلیل حاضر نشدند در این مرحله این سه کشور را در برداشتن همین گام حداقلی همراهی کنند.
این کانال بر خلاف تعهد قبلی اروپا، فعلاً تضمینی برای خرید و فروش نفت نمیدهد و در صورت اجرایی شدن تنها شامل مواد غذایی و دارویی و تجهیزات پزشکی میشود.
این بیانیه برای ایران تکلیف تعیین میکند که شرکتی شفاف تشکیل دهد که طرف معامله باشد، تازه این سازوکار که معلوم نیست چه وقت اعمال میشود مشروط است بر اینکه ایران به سرعت FATF را بپذیرد.
اگر آنگونه که آقای عراقچی گفته ایران بخواهد حتی پول فروش نفت به خریداران غیراروپایی را هم به اینستکس هدایت کند، معنایی جز این نخواهد داشت که مدیریت کل پول ایران در اختیار اروپاییها قرار خواهد گرفت، متاسفانه در ادامه بیانیه اروپا به خود اجازه داده در مسایلی که هیچ ربطی به او ندارد در رابطه با ایران دخالت آشکار نماید.
کار به جایی میرسد که محمد جواد ظریف درباره اینستکس اظهار داشته است، این سازوکاری که اروپاییها پیشنهاد کرده اند حتی قسمتی از تعهدات شان نیز نیست، آنها در ماه میتعهداتی دادند که ما منتظر آن هستیم، خودشان میگویند این سازوکار مقدمهای برای انجام آن تعهدات است، بسیار قابل تاسف است که مقدمه ۹ ماه طول کشیده است.
پشت پرده اینستکس زمانی رخ عیان میکند که بدانیم این ساز و کار تنها به اروپا محدود نمیشود، چون اساسا مشتریان اصلی نفت ما اروپائیان نیستند، اگر فرض بر این قرار بگیرد که اینستکس اجرایی شود، وقتی که قرار نیست پولی به ایران داده شود آیا اختیار تبادل کالا و خرید اجناس به ملت ایران سپرده خواهد شد؟! رهبر معظم انقلاب اخیرا هم دوباره فرمودند که علاوه بر آمریکا به اروپا هم نباید اعتماد کرد.
جمهوری اسلامی با زدن پیشرفتهترین پهپاد دنیا و نیز رهبری قدرت خط مقاومت در اوج قدرت منطقهای است نباید مجددا فریب غرب را خورد باید آرایش جنگی گرفت.